Wat als een samenleving niet wordt aangestuurd vanuit angst, controle of groei om de groei, maar vanuit vertrouwen, systeemintelligentie en het verlangen om werkelijk goed samen te leven?
Finland laat zien hoe dat eruitziet.
📉 In Helsinki vielen in een heel jaar geen verkeersdoden.
🔄 Burgers aanvaarden hoge boetes omdat ze bijdragen aan een veiliger samenleving.
🌱 Natuur, onderwijs, veiligheid en welzijn zijn geen losse beleidsterreinen, maar onderdelen van een gedeeld waardestelsel.
Niet omdat Finland perfect is. Maar omdat het land als geheel leeft en bestuurt vanuit een andere mindset. Wat je daar ziet, is de praktijk van wat Spiral Dynamics de tweede bandbreedte noemt: leiderschap en burgerschap gedragen door systeemdenken, samenwerking, langetermijn-visie en verbondenheid met het grotere geheel.
Leiderschap met diepgang
Voormalig premier Sanna Marin was geen klassiek machtspoliticus. Ze was empathisch, helder en bereid om besluiten te herzien op basis van nieuwe informatie.
Huidig premier Petteri Orpo toont kalmte, degelijkheid en een strategische focus op de lange termijn. Beiden op hun manier belichamen wat ik zie als gele en turkooizen leiderschapskwaliteiten, ondersteund met kwaliteiten uit het oranje en blauwe waardesysteem: adaptief, integraal, gericht op het welzijn van velen — niet op het ego van enkelen. Maar wel veerkrachtig, competitief en betrouwbaar. Ook in de manier waarop het rechtssysteem is ingericht, zie je die andere benadering terug.
Intermezzo – het dagboetesysteem: rechtvaardigheid op maat
In Finland werkt het boetesysteem fundamenteel anders dan in veel andere landen. Daar krijgt een multimiljonair geen symbolische boete van € 150 voor te hard rijden.
Boetes worden berekend op basis van het inkomen per dag van de overtreder. Wie meer verdient, betaalt méér. Soms vele duizenden euro’s.
Dat lijkt streng, maar het is in wezen radicaal rechtvaardig.
Want waarom zou een boete die iemand met een minimumloon hard raakt, slechts een milde correctie zijn voor een miljonair?
Het Finse systeem gaat uit van gelijke impact in plaats van gelijke bedragen. Niet bestraffen om te straffen, maar corrigeren op een manier die effect heeft én draagbaar is. Dit systeem is een voorbeeld van groen-geel systeemdenken: rechtvaardig, contextueel, ingebed in sociale logica.
En wat blijkt? Finnen accepteren dit stelsel. Omdat het klopt. Omdat het eerlijk voelt. Omdat het niet uit wantrouwen komt, maar uit een collectief besef dat veiligheid en verantwoordelijkheid gedeeld zijn.
Intermezzo – Spiral Dynamics: samenlevingen in ontwikkeling
Waarom lukt het in het ene land wél om beleid te maken dat werkt voor het geheel, en in het andere niet?
Spiral Dynamics biedt een antwoord. Het is een ontwikkelmodel dat laat zien hoe mensen, organisaties en samenlevingen zich in fasen ontwikkelen — van overleven en macht, via orde en groei, naar samenwerking en systeemintelligentie.
Elk niveau in dit model vertegenwoordigt een manier van kijken naar de wereld:
🟣 vanuit traditie en verbondenheid,
🔴 vanuit strijd en kracht,
🔵 vanuit regels en orde,
🟠 vanuit prestatie en succes,
🟢 vanuit gelijkwaardigheid en zorg,
🟡 vanuit systeemdenken, integratie.
🧿 vanuit holisme en planetaire verbondenheid
en de combinatie 🟢🟡 🧿 (groen, geel en turkoois) vanuit complexiteit, verbinding en lange-termijnbewustzijn. Groen markeert de overgang van de eerste bandbreedte (First Sapiens) naar de tweede bandbreedte (Second Sapiens)
Finland laat in zijn leiderschap en beleid kenmerken zien van deze hogere fasen: niet lineair of perfect, maar wel gericht op het grotere geheel. Spiral Dynamics helpt zo begrijpen en verklaren waarom sommige veranderingen wel lukken — en andere vastlopen.
Burgerschap met bewustzijn
In Finland is burgerschap geen optelsom van rechten, maar een dagelijkse beoefening van verantwoordelijkheid. Mensen houden zich aan afspraken, zorgen voor hun omgeving, en vertrouwen dat het systeem dienstbaar is aan het geheel.
Dat komt niet door dwang, maar door maatschappelijk vertrouwen — een stille kracht die in veel landen is uitgehold door polarisatie, marktdenken en bestuurlijk wantrouwen.
Een nieuwe orde: horizontaal, verbonden en wijs
In plaats van een hiërarchische, controlerende bestuurscultuur zie je in Finland een horizontale vrije orde ontstaan. Politici, ambtenaren, ondernemers en burgers opereren samen vanuit waarden als rechtvaardigheid, duurzaamheid, verantwoordelijkheid en rust.
Dat is wat Second Sapiens beoogt: een samenleving waarin menselijk bewustzijn zich verbindt met systeemintelligentie en de natuurlijke draagkracht van het leven zelf — Gaia (Moeder Aarde).
Intermezzo – Second Sapiens: een nieuw mensbeeld in opkomst
Wat als de mens niet in de eerste plaats een consument, werker of kiezer is, maar een bewust wezen in verbinding met het grotere geheel?
In Second Sapiens beschrijft Said Dawlabani een volgende stap in onze evolutionaire ontwikkeling. Niet technologisch, maar bewustzijnsmatig. Van Homo Economicus — gedreven door groei, macht en controle — naar Second Sapiens: een mens die denkt in ecosystemen, handelt vanuit samenhang en leeft met respect voor de draagkracht van aarde, mens en samenleving.
Second Sapiens is geen utopie, maar een uitnodiging: om systemen te herontwerpen op basis van waarden als rechtvaardigheid, rust en wederkerigheid.
Finland laat zien dat zo’n verschuiving geen toekomstmuziek hoeft te zijn — het kan, als we durven.
Wat vraagt het van ons om ook die richting op te gaan?
Wat vraagt het van ons — als leiders, burgers, organisaties — om te bewegen naar zo’n andere manier van samenleven?
Durven we structuren los te laten die draaien op schaarste, hiërarchie en wantrouwen?
Durven we het systeem opnieuw te ontwerpen, niet vanuit macht, maar vanuit samenhang?
🧭 Misschien is dit het moment om niet harder te duwen en te trekken aan wat niet meer werkt,
maar te luisteren naar wat zich stil en wijs aandient.
De resultaten in Helsinki zijn geen toeval. Ze zijn het gevolg van keuzes – politieke, maatschappelijke én culturele keuzes. Wat daar lukt, lukt omdat beleid en bewustzijn op elkaar zijn afgestemd. In Nederland lijkt die afstemming vaak zoek. Maar dat betekent niet dat het onmogelijk is.
🗳 Oktober 2025 komt dichterbij
In oktober kiest Nederland een nieuw parlement.
Dat biedt ons als samenleving de kans om niet alleen partijen of personen te kiezen,
maar ook de waarden en systemen waar vanuit we samen willen leven.
Kiezen we voor leiderschap dat polariseert of verbindt?
Voor beleid dat beheerst of bevraagt?
Voor systemen die uitputten of systemen die voeden?
De keuzes die we maken gaan verder dan links of rechts. Ze gaan over:
- De diepte van ons mensbeeld.
- De breedte van ons samenlevingsbesef.
- De hoogte van onze morele verbeelding.
Finland laat zien dat het kan. Niet door harder te straffen of strakker te sturen,
maar door vertrouwen, verantwoordelijkheid en verbondenheid als fundament van beleid én burgerschap te kiezen.
De vraag is: durven wij dat ook?
Bronnen & verwijzingen
- NOS (2025). Fins unicum: in een jaar tijd geen enkele verkeersdode in Helsinki
(origineel Nederlands artikel via NOS.nl.) - Wikipedia (2025).
– Sanna Marin
– Petteri Orpo
– Orpo cabinet
– Culture of Finland - Spiral Dynamics (Beck & Cowan, 1996). Spiral Dynamics: Mastering Values, Leadership and Change.
- Said Dawlabani (2013). MEMEnomics: The Next Generation Economic System.
- Said Dawlabani (2024). Second Sapiens: The Rise of the Planetary Mind and The Future of Humanity.