De kleur die ik ooit afwees...

Sommige kleuren voelen van nature vertrouwd. Ze resoneren met wie je bent, hoe je in de wereld staat, wat je belangrijk vindt. Andere kleuren roepen weerstand op. Niet omdat ze verkeerd zijn, maar omdat ze iets raken waar jij je ooit van hebt afgekeerd.

Voor mij waren dat lang rood en oranje.

In het waardensysteem van Spiral Dynamics — dat geen waarheid claimt, maar een werkbare bril biedt op de menselijke ontwikkeling — staan rood en oranje voor twee krachtige bewegingen: zelfexpressie en expansie. Rood zoekt directe impact, ruimte, kracht, confrontatie. Oranje streeft naar vooruitgang, resultaat, succes. Gezonde, levensvatbare krachten in een systeem. Maar ik heb ze niet zo leren kennen.

Wat ik in rood zag, was agressie, impulsiviteit, dominantie, intimiderend gedrag. Wat ik in oranje ervoer, was het pushen, het drammen, het winnen ten koste van anderen — soms zelfs over lijken. Ik herkende het van mensen om me heen, van systemen waarin ik werkte, en op momenten ook in mezelf. Het stuitte me tegen de borst. Dus hield ik afstand. Ik verwierp niet alleen de vervorming, maar duwde ook de onderliggende kracht weg.

Ook paars, het waardesysteem van traditie, verbondenheid en ritueel, kreeg bij mij een kritische lading. Niet vanwege de waarde ervan, maar door de verstarring die ik zag: dogma’s, volgzaamheid, het onvermogen om tegendraads te zijn.

In hoofdstuk 4 van mijn boek Van Onder de Lijn naar Boven de Lijn beschrijf ik hoe we als mens onszelf vormen langs de lijnen van wat wérkt — wat ons veiligheid, erkenning of liefde oplevert. Daarmee ontstaat ook het tegenovergestelde: wat niet werkt, wat we afleren, ontkennen, uit de weg gaan. In mijn geval: het krachtige nee, het doortastende ja, het lef om te kiezen voor mezelf — allemaal bewegingen waarin rood en oranje een rol spelen.

Hoofdstuk 5 gaat dieper in op de waardesystemen zoals Spiral Dynamics die beschrijft. Niet als theorie over hoe het hoort, maar als taal voor wat je ervaart. Een manier om onder woorden te brengen wat zich vaak afspeelt onder de oppervlakte: wat ons drijft, wat ons remt, wat ons voedt — of juist uitput. Mijn profiel maakt die beweging zichtbaar: een natuurlijke voorkeur voor groen, geel, paars en turkoois, maar een negatieve energiebalans op rood en oranje. Niet omdat ik die energie niet bezit, maar omdat ik haar niet leef.

Vandaag zie ik die dynamiek anders. Wat ik ooit afwees, blijkt ook een vergeten krachtbron. Rood als belichaming van vitaliteit, begrenzing en directe expressie. Oranje als energie van richting, vernieuwing en creatiekracht. Als ik deze krachten in hun gezonde vorm weer toelaat, ontstaat er ruimte om vollediger te zijn. Niet of-of, maar én-én.

De kleur die ik ooit afwees, blijkt een deel van mezelf dat ik opnieuw mag verwelkomen.

Reflectiekader

• Zijn er bepaalde manieren van doen of typen gedrag die je bij anderen sterk afwijst of lastig vindt om mee om te gaan?
• Zou het kunnen dat juist die gedragingen iets raken wat jij in jezelf hebt onderdrukt of hebt afgeleerd?
• Wat zou er veranderen als je de positieve kant van dat gedrag — zoals daadkracht, ambitie of trouw aan jezelf — weer een plek zou geven in je eigen handelen?

Spiral Dynamics is geen voorschrift, geen geloofssysteem. Het is een venster op je binnenwereld — op hoe jij betekenis geeft, keuzes maakt en beweegt in je omgeving. In Van Onder de Lijn naar Boven de Lijn nodig ik je uit om die binnenwereld te verkennen, zonder oordeel, maar met nieuwsgierigheid en moed.

Het boek Van Onder de Lijn naar Boven de Lijn verschijnt later dit jaar.